Czyszczenie wentylacji - przepisy, metody, kontrola urządzeń

Dlaczego konieczne jest oczyszczanie instalacji wentylacyjnych

Jest lato, otworzyliśmy lekko obsypane jeszcze pyłkiem z kwitnącej sosny okna, by poczuć przyjemny powiew świeżego powietrza. Słoneczna pogoda rozpieszcza plażowiczów i wszystkich szczęśliwców, którzy mogą korzystać z uroków przebywania na zewnątrz. Uciekamy z budynków przenosząc śniadania na trawę i ustawiając pracujące laptopy na stolikach tarasowych. Nie zawsze jednak mamy możliwość przebywania jedynie w warunkach bliskich z naturą dostarczając organizmowi tylko to, czego by sobie życzył przez cały rok. Architektura budowlana dopuszcza nawet funkcjonowanie pomieszczeń, które nie posiadają okien lub takie, kiedy okna nie są otwierane. Warunkiem zapewnienia wysokiego komfortu klimatu wewnętrznego w budynkach jest bezwzględne prawidłowo działająca wentylacja. Skuteczna wentylacja to taka, która doprowadza świeże powietrze z zewnątrz do budynku zapewniając odpowiedni przepływ między pomieszczeniami i sprawnie usuwa zanieczyszczone powietrze. Wewnątrz instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych pojawiają się i osadzają zanieczyszczenia stałe, biologiczne, mikrobiologiczne oraz cząstki tłuszczu. Część z nich jest porywana przez przepływające powietrze wentylacyjne i stanowi tzw. wtórne zanieczyszczenie powietrza, część pozostaje na wewnętrznych powierzchniach przewodów wentylacyjnych i powierzchniach urządzeń wentylacyjnych.

Niewłaściwy stan instalacji wentylacyjnej, a tym samym przepływającego powietrza wpływać będzie na zdrowie ludzi przebywających w pomieszczeniach, bezpieczeństwo budynku i użytkowników (wynikające z zagrożenia pożarowego) oraz na prawidłową pracę urządzeń uzdatniających powietrze. Brak regularnego czyszczenia wentylacji niewątpliwie będzie zwiększać zużycie energii elektrycznej przez instalacje. Aby instalacja wentylacyjna spełniała swoje funkcje musi być pozbawiona osadzających się zanieczyszczeń stałych, drobnoustrojów i cząsteczek tłuszczu.

Obowiązkowe wymagania i zalecenia dotyczące zapewnienia czystości i dezynfekcji instalacji wentylacyjnej i klimatyzacji.

Istnieją ściśle określone wymagania prawne i zalecenia dotyczące metod oraz środków zapewniających czystość kanałów wentylacyjnych i klimatyzacji:

Główne rozporządzenia i normy to:

• Obwieszczenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1422).
• PN-EN 12097:2007P Wentylacja budynków – Sieć przewodów – Wymagania dotyczące elementów składowych sieci przewodów ułatwiających konserwację sieci przewodów. – zwraca uwagę na konieczność zapewnienia dostępu do instalacji w celu ich kontroli i czyszczenia (m.in. rozmieszczenie i dostępność otworów do czyszczenia urządzeń i sieci przewodów wentylacyjnych)
• PN-EN 13053+A1:2011E Wentylacja budynków – Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne – Klasyfikacja i charakterystyki działania urządzeń, elementów składowych i sekcji.
• PN-EN 15239:2010P Wentylacja budynków. Charakterystyka energetyczna budynków. Wytyczne dotyczące inspekcji instalacji wentylacji. – minimalny zakres i częstotliwość kontroli czystości instalacji wynikający z konieczności ograniczenia zużycia energii elektrycznej przez instalacje.
• PN-EN 15240:2009P Wentylacja budynków. Charakterystyka energetyczna budynków. Wytyczne dotyczące inspekcji instalacji klimatyzacji - minimalny zakres i częstotliwość kontroli czystości instalacji wynikający z konieczności ograniczenia zużycia energii elektrycznej przez instalacje
• PN-EN 15780:2011E Wentylacja budynków – Sieć przewodów – Czystość systemów wentylacji. – opisująca m.in. metody i zasady czyszczenia, częstotliwość i metody kontroli oraz akceptowane poziomy czystości przewodów wentylacyjnych.
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 2010 r. Nr 109, poz. 719) – określające częstotliwość czyszczenia ze względu na zagrożenie pożarowe.
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia wymagań, jakim powinny odpowiadać zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego (Dz.U. z 2012 r. poz. 452).
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz.U. z 2012 r. poz. 739).

Przepisy te jasno określają wymagania dotyczące wyposażania przewodów wentylacyjnych w otwory rewizyjne umożliwiające kontrole i czyszczenie ich wnętrza oraz urządzeń i elementów wentylacyjnych zamontowanych w instalacji. Tak samo musi być zapewniony dostęp do wnętrza central wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz klima-konwektorów, klimatyzatorów, aparatów grzewczo i chłodząco-wentylacyjnych. Opisane są dokładnie wymagania co do wymiarów oraz lokalizacji otworów wentylacyjnych. W przypadku obiektów służby zdrowia i zakładów lecznictwa uzdrowiskowego są zapisane wymagania dotyczące regularnej kontroli, czystości i dezynfekcji instalacji. W obiektach, takich jak zakłady zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych, należy usuwać zanieczyszczenia z wyciągowych przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowych.

Częstotliwość kontroli systemów wentylacji

Czynnością poprzedzającą czyszczenie instalacji musi być kontrola jej stanu higienicznego. Nie zawsze bowiem potrzebne i celowe jest regularne czyszczenie instalacji. Stopień i szybkość powstawania zabrudzeń w systemach wentylacyjnych zależy od rodzaju budynku, sposobu wymiany powietrza oraz jakości zastosowanych filtrów.

Tabela: Klasy czystości instalacji oraz minimalna zalecana częstotliwość kontroli systemów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych wg. PN-EN 15780:2011: Wentylacja budynków –Sieć przewodów – Czystość systemów wentylacji

Podczas kontroli czystości należy wykonać diagnozę kontrolną co najmniej następujących urządzeń:

• centrala/szafa/jednostka uzdatniająca powietrze – wszystkie elementy i sekcje;
• sieć przewodów nawiewnych wraz ze wszystkimi urządzeniami i jednostkami końcowymi, tłumiki hałasu, zainstalowane w przewodach wentylacyjnych nagrzewnice i chłodnice, przepustnice i zawory;
• sieć przewodów wywiewnych wraz ze wszystkimi elementami;
• sieć przewodów recyrkulacyjnych wraz ze wszystkimi elementami;
• przewód czerpny – od czerpni do wlotu powietrza do centrali/szafy/innej jednostki przygotowującej powietrze.

Zasady i metody czyszczenia instalacji wentylacyjnej

Czyszczenie instalacji kanałowej przeprowadza się w 3 etapach:

1 Inspekcja kanałów wentylacyjnych

Inspekcja instalacji wentylacyjnej i klimatyzacji – rozpoznanie wizualne rodzaju oraz poziomu zabrudzenia.

2 Czyszczenie kanałów wentylacyjnych

Wybór metody oraz czyszczenie właściwe instalacji.

3 Kontrola kanałów wentylacyjnych

Kontrola wizualna oceniająca skuteczność czyszczenia instalacji oraz kontrola poprawności działania i ewentualna regulacja, protokoły powykonawcze, dalsze zalecenia.

Metody wykorzystywane podczas czyszczenia instalacji wentylacyjnych i klimatyzacji:

• na sucho - czyszczenie mechaniczne sieci przewodów wentylacyjnych i klimatyzacji za pomocą szczotek obrotowych, oraz czyszczenie powietrzem sprężonym lub zasysającym (odkurzacze);
• na mokro - metody czyszczenia przewodów wentylacyjnych za pomocą pary lub z wykorzystaniem środków chemicznych oraz w razie konieczności dezynfekcja biocydami przeznaczonymi dla systemów wentylacji i klimatyzacji.

Aby zapewnić dobre samopoczucie i zdrowie osób korzystających z pomieszczeń oraz aby budynek był bezpieczny pod względem zagrożeń pożarowych cały system wentylacji i klimatyzacji musi być utrzymywany w stanie technicznym zapewniającym sprawność i niezawodność funkcjonowania w całym okresie użytkowania. Musi być zapewnieniona pełna drożności i szczelności przewodów i urządzeń. Ważne jest także utrzymanie pełnego wymaganego przekroju kratek wentylacyjnych, które należy regularnie czyścić. Tylko odpowiednia kontrola z zachowaniem prawidłowej częstotliwości oraz prawidłowo przeprowadzone czyszczenie i dezynfekcja kanałów wentylacyjnych, sieci przewodów i całej instalacji wentylacyjnej i klimatyzacji zabezpieczy budynek oraz korzystających z niego przed negatywnymi konsekwencjami.